برگزاری نشست علمی پژوهشی شناخت میراث فرهنگی منطقه آزاد اروند 

به گزارش سازه نیوز :دربخش اول که با موضوع «روند شکلگیری منظر فرهنگی و صنعتی آبادان» بود، نجلا درخشانی به تشریح شکلگیری سکونتگا‌ه‌های اولیه و سپس شهر کارکردی و صنعتی آبادان و اسیبهای وارده به منظر شهری پرداخت.
در بخش دوم سعید پیرمند با موضوع «باستانشناسی جنوب غربی ایران (خوزستان) از آغاز پیدایش انسان» به تشریح چگونگی ورود انسانهای اولیه و نوع تغییرات شیوه زندگی و اناتومی بدن آنها پرداخت

شهر مدرن و صنعتی آبادان یک شهر خدماتی بوده که نظام شکل گیری و برنامه ریزی سیاستهای آن بر پایه صنعت نفت  شکل گرفته است.

نجلا درخشانی درابتدای سخنرانی خود گفت : سکونت گاه های انسانی عموماً تحت شرایط خاص اقلیمی، جغرافیایی زمین‌شناختی ،فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی بوجود آمده اند . در آغاز تاریخ بطور کلی در کنار رودخانه ها و دریاچه های بزرگ و یا هر جا که آب و خاک مناسب وجود داشته مراکز سکونت انسانی شکل گرفته است.
در شهرهای آبادان و خرمشهر نیز عنصر اصلی شکلگیری سکونتگاه های باستانی و تاریخی و سپس شهر صنعتی مدرن آبادان سه رودخانه ی کارون، بهمنشیر و اروندرود بوده است.

 وی بیان کرد : جزیره آبادان بر اساس متون تاریخی در طول ۲۰۰۰ سال گذشته همواره آباد بوده و سکونتگاههایی در جای جای آن وجود داشته و در هر دوره از تاریخ نامی داشته است. که مهمترین آنها عبارتند از: خاراکس و مسنه، خاراکس اسپاسینو، بهمن اردشیر، اوپاتان، میان رودان، جزیرة الخضر، عبادان و در نهایت سال ۱۳۱۴ه.ش. با تصویب هیات وزیران نام آبادان بجای عبادان انتخاب میشود.
تمامی سکونتگاههای اولیه در ساحل دو رود بهمنشیر و اروندرود وجود داشته اند تا اینکه بواسطه ایجاد انقلاب صنعتی، شهر صنعتی آبادان، در مکان فعلی آن شکل می‌گیرد.

وی یادآور شد : انقلاب صنعتی در نیمه ی دوم قرن هجدهم در بریتانیا شکل گرفت. کشاورزی و جوامع روستایی در این دوره در اروپا و آمریکا، صنعتی و شهری شدند. قبل از وقوع انقلاب صنعتی تولید و ساخت بیشتر در خانه های مردم انجام میشد. آنها از ابزارهای ساده یا دستگاههای ابتدایی برای این کار کمک می‌گرفتند تا اینکه ماشین بخار اختراع میشود.
نماد انقلاب صنعتی ماشین بخار هست که به تأسیس کارخانه هایی مختلف انجامید و به طور کلی شرایط اقتصادی بریتانیا را برای همیشه تغییر داد و به مرور زمان به سایر کشورهای دنیا نیز راه پیدا کرد.
انقلاب صنعتی دومین تحول عظیم دنیا میباشد تحول اول را انقلاب کشاورزی و تحول سوم انقلاب الکترونیک میدانند.
دگرگونیهای بزرگی در بازه زمانی بین ۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰م در حوزه های کشاورزی، تولید، حمل و نقل، پوشاک، غذا ، صنعت ساختمان و شهرسازی رخ داده که ابتدا در بریتانیا و انگلستان آغاز شده و سپس به اروپا و آمریکا و با تاخیر به کشورهای در حال توسعه راه یافته است. بنابراین قرن هجدهم سرآغاز توسعه ی فعالیتهای صنعتی و تولیدی بود و در گوشه و کنار شهرها بتدریج مراکز صنعتی شکل گرفت و انقلاب صنعتی باعث ظهور شهر صنعتی شد. پیشرفت شهرنشینی و توسعه‌ی شهری نتیجه‌ی مستقیم انقلاب صنعتی و ترقی اقتصاد سرمایه داری است که نخست در کشورهای غربی و سپس در کشورهای در حال توسعه (مانند ایران) اتفاق افتاده است. وقوع انقلاب صنعتی تحولات گسترده ای را در ساختار و کارکرد سکونتگاهها به وجود آورد.انقلاب صنعتی فرم و ساختار شهرها و حیات اجتماعی جاری در آنها را عمیقا دگرگون کرده و تأثیر انقلاب صنعتی بر الگوی شهر در آن حد بوده که از آن با عنوان عصر دوم شهر نشینی یاد می‌شود.
تأسیس کارخانه ها باعث تغییر ساختار شهرها و مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها شد.

در خشانی توضیح داد : از طرف دیگر انقلاب صنعتی باعث گسترش و تنوع شیوه‌ی حمل و نقل می‌شود که این هم خود تأثیر زیادی برروی شکلگیری شهر صنعتی گذاشته است.
نتیجه مستقیم انقلاب صنعتی و مدرنیته دو قطبی شدن شهرها بلحاظ فیزیکی و اجتماعی بوده است. در بسیاری از شهرهای صنعتی صاحبان صنایع برای رسیدن سریع به سود بیشتر در کنار مراکز کاری خود شهرکهای مسکونی احداث میکنند که در این شهرک‌ها در کنار رفع نیاز مسکن به سایر نیازها شامل: تجاری، ارتباطی، درمانی، فرهنگی، تفریحی و آموزشی هم توجه شده است.

 به گفته این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی : توجه به نیازهای مالکان و صاحبان این صنایع سبب شکلگیری شهرسازی کاربردی شد که فرم و ساختار آن برخلاف شهر سنتی صرفا برای سودآوری و تامین نیازهای کارگران شکل گرفته است. در لوای انقلاب صنعتی شهر بتدریج و اولین بار تضاد طبقاتی و جدایی گزینی را تجربه میکند. در شهر صنعتی آبادان به وضوح به این مساله بر میخوریم و یک شهر مدرن کارکردی بر پایه چهار عملکرد حیاطی اعم از: مسکن، کار، ارتباطات و تفریح، توسط انگلیسی‌ها در کنار پالایشگاه طراحی و احداث شده است.
نقشه ی طراحی شده در سال ۱۹۲۸م. (۱۳۰۷ه.ش) از پالایشگاه و فضاهای پیرامون آن نشان می‌دهد؛ در کنار احداث پالایشگاه محوطه ای برای ساخت خانه های کارگری کولی لاین‌ها / mud lines) در جنوب شرقی در نظر گرفته شد که شامل تعدادی خانه با مصالح بومی مانند ملات گل و آجرهای خشک شده در آفتاب برای اسکان کارگران و کارمندان بود. بعد از اتمام بخش اعظم و اولیه پالایشگاه در حد فاصل سال ۱۹۱۲ تا ۱۹۲۰ م. خانه های آجری (Bungalow) و سوییتهای مجردی را در بخش جنوب غربی طراحی و احداث می کنند.

درخشانی بیان کرد : ایجاد محلات شرکتی بنا بر برنامه ریزی انجام شده ادامه می یابد و در خلال این تغییرات و ساخت و سازهای شرکتی شکل گیری برخی از بافتهای غیر شرکتی به صورت خودرو و طراحی شده و گسترش شهر در راستای شرقی - غربی و در امتداد دو رودخانه ی بهمنشیر و اروندرود به صورت مستمر ادامه دارد به طوری که در اواخر دهه پنجاه آبادان به شهری مدرن با بهترین و پیشرفته ترین امکانات مطابق با تکنولوژی روز تبدیل می‌شود.
بافت شهرهای ایران بلحاظ فرم کالبدی و نوع تراکم به دو نوع  گسسته و پیوسته تقسیم میشود. بافت آبادان نیز با توجه به قطعه بندی از پیش تعیین شده و جداسازی بافتهای شرکتی از بافتهای دیگر دارای فرمی گسسته است.
شهر مدرن و صنعتی آبادان یک شهر خدماتی بوده که نظام شکل گیری و برنامه ریزی سیاستهای آن بر پایه صنعت نفت و سلسله مراتب درون سازمانی عملکردی و نظام طبقاتی - اجتماعی آن شکل گرفته است.

 به گفته وی : الگوی ساختار کالبدی استخوانبندی شهر صنعتی آبادان از نوع خطی در امتداد جهت غربی - شرقی بوده که اجزا و عناصر کالبدی شالوده ی اصلی شهر را دو گروه تشکیل میدهند:
۱- عناصر مصنوع شامل پالایشگاه و تاسیسات وابسته به آن مانند بافتهای شرکتی، شبکه ی دسترسی مابین این دو و عناصر فرهنگی، تفریحی و خدماتی
۲- عناصر طبیعی شامل رودخانه ها، انهار منشعب از آنها و پوششهای گیاهی شامل نخلستانها
در شهر صنعتی آبادان استخوانبندی و هسته ی اولیه ی شهر شامل لکه ی پالایشگاه بوده که به تبع آن بافتهای مسکونی و خدماتی پیرامون آن شکل گرفته و گسترش یافته اند و شبکه ی دسترسی و راه ها مفاصل واسطه ای نیز بین این بافت ها تشکیل شده اند.
بنابراین پالایشگاه نقطه ی عطف و دلیل ایجاد شهر و بافت شهری صنعتی آبادان محسوب می شود.

نجلا در بخش دیگری از سخنان خود به عوامل موثر در شکلگیری منظر فرهنگی اشاره می کند :
عوامل طبیعی و اقلیم
عوامل اجتماعی و فرهنگی آداب و رسوم -آیینها - قومیت ها و .....
عوامل انسان ساخت : معماری - شهرسازی
مذهب
اقتصاد و ...
در شهر امروزی آبادان به دلیل گسترش وسایل حمل و نقل حجم فضاهای پویا به شدت گسترش و افزایش یافته و فرم فضاهای ایستا از حالت خطی به عمودی تبدیل شده است که یکی از آثار نامطلوب سلطه ی حرکت سواره و زندگی ماشینی در شهرها مخدوش شدن سیما و منظر فرهنگی و سرسپردگی هویت معماری و شهرسازی بوده است.

استفاده بیشتر از حرکتهای پیاده  از دیگر مباحثی بود که درخشانی در مورد آن می گوید : این اقدام در گذشته باعث ارتباط و ادراکات بصری و حس تعلق خاطر بیشتر بین شهروندان با معماری و شهرسازی می شده است.
در دوران اخیر بدلیل پراکندگی عناصر شهری و واگذاری منازل شرکتی به ساکنان و همچنین پیشرفت تکنولوژی و تغییر الگوی ساختاری در استخوان بندی و فرم اولیه ی شهر دگرگونی و تشتت ایجاد شده که این امر خط آسمان شهر را مخدوش ساخته است. در روند گسترش و واگذاری ها بخش اولیه ی شهر آبادان که پالایشگاه و در واقع نماد و نشانه ی شهر بود اکنون در درجه ی دوم اهمیت قرار گرفته چون دیگر مرتفع ترین بخش شهر نیست که از همه جای آن دیده شود. اکنون افق دید شهری محدبی که برجسته ترین نقطه ی آن پالایشگاه و شعله های همیشه سوزان آن بود جای خود را به منحنی مقعری داده که مرتفع ترین بخشهای آن را آسمان خراشهایی تشکیل می دهند که در بافتهای شرکتی واگذار شده احداث شده و بخشهای زیادی از این بافتها فرم باغشهر خود را از دست داده اند.
درخشانی در پایان گفت : از میان تمامی بافتهای شرکتی که پیش از اجرا با اهداف و سیاستهایی کاملاً برنامه ریزی شده، طراحی شده بودند بافتهایی که میتوان آنها را دروازه ورود مدرنیته به شهرسازی در ایران دانست و در سال ۹۴ توسط شورای عالی شهرسازی و معماری در لیست بافتهای مصوب کشور قرار گرفتند حال تنها یافت بریم و بوارده با خط آسمانی یکنواخت و دست نخورده باقی مانده اند. امید است که قبل از واگذاری این بافتهای ارزشمند فرهنگی - تاریخی به ساکنان و کارمندان پالایشگاه تمهیداتی جهت حفظ و تاب آوری آنها اندیشیده شود تا بعدها پشیمان نشده و شرمنده ی آیندگان نباشیم

بررسی موضوع شروع انقلاب شناختی در انسان ها تا تأثیرات ژنتیکی در گذر زمان 

سعید پیرمند دیگرسخنران این نشست درباره ی دگرگشت و تکامل انسان‌های اولیه در فلات ایران از هم اراکتوس تا نئاندرتال تا انسان هوساپین ساپین همچنین  درباره ی بررسی دست افزارها(ابزار سنگی) انسان های اولیه سخن گفت 

 تأثیرات ژنتیکی در گذر زمان  که نئاندرتال ها بر روی انسانهای هوشمند امروزه داشتند، ،شروع انقلاب شناختی در انسان ها از حدود چهل هزار سال پیش  و تشکیل فکر انتزاعی در انسانها و بوجود آمدن افکار نمادگرا گفته شد، شکل زندگی و شکارورزی و تولید غذا در جنوب غربی فلات ایران در پیش از تاریخ از دیگر مباحث مطرح شده توسط سعید پور مند بود 

 
 غار پبده در خوزستان به عنوان اولین محوطه در فلات ایران که در آن آثار انسان هوساپین ساپین پیدا شده مورد تحلیل قرار گرفته و کهن ترین یافته های باستانشناسی در این محوطه مورد بررسی قرار گرفت، و محوطه ی چغامیش در خوزستان به عنوان اولین محوطه ی پیش از تاریخی که آغازگر جوامع متمرکز و شهرنشینی بود و همچنین یافته های مهم باستانشناسی که در این محوطه بدست آمده بصورت عکس برای حضار نشان داده شد،

دوره ی نوسنگی و انقلاب  کشاورزی که تغییرات ساختاری در سبک زندگیه اولیه ی انسان ها بوجود آورده و همچنین  روند اهلی سازی گندم، جو ، بز و گوسفند در جنوب غربی ایران و بررسی نظریه ی هلال حاصلخیزی در این منطقه ی جغرافیایی تحلیل ،  ایجاد تمدن های اولیه در این مناطق و شکلگیری شهرهای اولیه با تکیه بر روند اهلی سازی ، تاثیر انقلاب مگافونا بر زندگیه بشر مورد بررسی قرار گرفت و همچنین در خصوص  نظریه ی گلوله برفی و بوجود آمدن جوامع بزرگتر ، از سکونتگاه های کوچک به شهرنشینی  مباحثی مطرح شد 

عکس : محمدبن رشید